3. Drie basisprincipes van optimale zorg voor naasten

Voor optimale zorg voor naasten zijn drie basisprincipes van belang:

1. Oog voor de behoeften en diversiteit van naasten

Iedere naaste heeft zijn eigen, unieke behoeften. Het kan dan ook moeilijk zijn om altijd perfect aan te sluiten op de wensen van naasten. Het is daarom van belang om te blijven informeren naar deze behoeften, ook omdat deze kunnen veranderen gedurende het ziektetraject en/of na het overlijden van de patiënt. Daarnaast is het belangrijk om je bewust te zijn van de verschillen tussen mensen wat betreft geletterdheid en gezondheidsvaardigheden. Mensen met laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden hebben vaak meer aandacht of een andere vorm van informatie nodig. Mensen verschillen ook in hun perspectief op ziekte, zorg en het levenseinde vanuit hun religie of cultuur. Het is belangrijk dat er rekening gehouden wordt met deze factoren zodat zorg voor naasten kan aansluiten bij de vermogens en behoeften van álle naasten. Hoofdstukken 10 en 11 gaan hier dieper op in en bieden concrete tips.

2. Oog voor de rollen van naasten

Naasten vervullen verschillende rollen. Bij deze verschillende rollen horen ook verschillende behoeften. Als zorgverlener is het belangrijk om je bewust te zijn van deze verschillende rollen, om ze te kunnen faciliteren. Vier verschillende rollen van naasten zijn onderscheiden in het SOFA-model:

  • Samenwerken (met de naaste – rol van de naaste als medezorgverlener)
  • Ondersteunen (van de naaste – rol van de naaste als medezorgvrager)
  • Faciliteren (van de relatie tussen de naaste en de patiënt – rol van de naaste als partner/ouder/vriend/kind/etc. van de patiënt)
  • Afstemmen (op de kennis, ervaring en wensen van de naaste – rol van de naaste als expert)

Zie hoofdstuk 4 voor informatie over het SOFA-model en de rollen van naasten.

3. Oog voor naasten is teamwerk

Om ervoor te zorgen dat iederenaaste de juiste aandacht en begeleiding krijgt, is het belangrijk om de zorg voor naasten een vaste plek te geven in de werkwijze van de afdeling en/of het team. Hierdoor vindt zorg voor naasten niet ad hoc plaats en is het niet afhankelijk van de zorgverlener die zij treffen. Maak afspraken binnen het team over wie waarvoor verantwoordelijk is in de zorg voor naasten. Samenwerking tussen collega’s uit de 1e en 2e lijn is ook belangrijk bij de goede zorg voor naasten. In de Oog voor Naasten en Nabestaanden-methodiek is een werkboek opgenomen voor de implementatie in zorgorganisaties. Ook is er een factsheet voor managers en leidinggevenden, die kan helpen bij het creëren van de juiste organisatorische en financiële randvoorwaarden om oog te hebben voor naasten.

Zie hoofdstuk 9 voor meer informatie over het belang van samenwerken en hoe optimale samenwerking tot stand kan worden gebracht.

Wat is palliatieve Zorg?

In Nederland wordt het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg gebruikt als uitgangspunt voor het verlenen van palliatieve zorg van hoge kwaliteit in Nederland. Volgens het kwaliteitskader heeft palliatieve zorg als doel om de kwaliteit van leven van patiënten met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid en hun naasten te verbeteren. Vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van fysieke, psychische, sociale en spirituele problemen kan lijden verlichten of zelfs voorkómen. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie, toegang tot informatie en keuzemogelijkheden.

Palliatieve zorg heeft volgens het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg de volgende kenmerken:

  • De zorg kan gelijktijdig met ziektegerichte behandeling verleend worden.
  • Generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers werken samen als een interdisciplinair team. Zij doen dat in nauwe samenwerking met de patiënt en diens naasten en stemmen de behandeling af op door de patiënt verwoorde waarden, wensen en behoeften.
  • De centrale zorgverlener coördineert de zorg ten behoeve van de continuïteit.
  • De wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid worden gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood erkend en centraal gesteld in de zorg.

Soms schrikken mensen van de term palliatieve zorg, omdat zij dan meteen denken aan de zogeheten terminale zorg. Dat is de zorg die geboden wordt als iemand naar verwachting nog maar erg kort zal leven. Maar palliatieve zorg is veel meer dan dat: palliatieve zorg ondersteunt patiënten die niet meer beter kunnen worden, vanaf het moment dat zij een levensbedreigende diagnose gekregen hebben. Palliatieve zorg kan dus soms voor een jarenlange periode gegeven worden.