Het begeleiden van de gast en de naasten tijdens de stervensfase behoort tot de kern van de hospicezorg. De beperkende maatregelen in het hospice en in de samenleving kunnen niet alleen de stervensfase moeilijker maken voor naasten, maar ook de fase van rouw.
Hoe een uitbraak de situatie voor naasten extra zwaar maakt:
- Niet elke naaste krijgt de gelegenheid om afscheid te nemen. Vaak moeten naasten onderling keuzes maken over wie er afscheid mag komen nemen. Dit is zwaar voor de naasten die deze gelegenheid niet krijgen, maar kan ook zwaar zijn voor de naaste die dat juist wel mag.
- Naasten moeten mogelijk afscheid nemen met persoonlijke beschermingsmiddelen aan, wat voor een gevoel van afstand zorgt.
Wat kan ik als zorgverlener doen?
- Maak zo nodig gebruik van informatiemateriaal als het overlijden dichterbij komt. De folder ‘Wat als het einde nabij is?’ van PAL voor U en de folder ‘De stervensfase’ van IKNL bieden informatie voor naasten over de stervensfase.
- Vraag, al voordat de stervensfase dichterbij komt, de naaste en de gast (als dit mogelijk is) wat voor hen belangrijk is voor het afscheid, zoals bepaalde rituelen.
- Informeer naasten over de mogelijkheid van contact met een geestelijk verzorger aan. Vertel wat zij te bieden hebben. Verwijs eventueel naar www.geestelijkeverzorging.nl.
- Als het vermoeden bestaat dat iemand gaat overlijden, waarschuw dan meteen de familie zodat zij de gelegenheid krijgen om bij het overlijden aanwezig te zijn. Liever een paar keer vals alarm dan het risico nemen dat zij het overlijden missen. Dit kan namelijk een verstoord rouwproces veroorzaken met veel ingewikkelde emoties zoals boosheid en schuldgevoelens.
“Toen werd er gebeld: misschien moeten jullie nu maar snel komen, want wij denken dat hij nu gaat sterven. We mochten er zelfs met zijn drieën naartoe, terwijl er maar twee waren toegestaan. We waren er, en twee uur later was hij overleden. En daar waren we dus bij met z’n drieën, de drie kinderen. Dat hebben wij echt enorm gewaardeerd.” – nabestaande
Wat kunnen we als team doen en (laten) organiseren?
- Maak afspraken met elkaar over wat jullie toestaan aan bezoek als er bezoekbeperkingen gelden, en welke uitzonderingen er gelden voor de stervensfase.
- Voorbeeld uit de praktijk: In sommige zorgorganisaties werd de keuze gemaakt om meer naasten dan officieel toegestaan afscheid te laten nemen van een dierbare, bijvoorbeeld in de tuin.
“Wees flexibel met regels. Laat je ethische kompas ook spreken. Als we allemaal denken dat iets onmenselijk is, laten we dan iets flexibeler met de regels omgaan,
dat is voor iedereen fijner.” – verpleegkundige
- Werk rondom de stervensfase ook samen met andere disciplines zoals de geestelijke verzorging, indien gewenst door de naasten. Voor naasten is het belangrijk dat ook hun dierbare ook goed wordt begeleid rondom het sterven.