Wat is gecompliceerde rouw?
Gecompliceerde rouw is een rouwproces dat de naaste beperkt in het dagelijks functioneren. De in eerste instantie ‘normale’ emoties als gevolg van het (aanstaande) verlies duren dan langer of zijn heftiger dan gemiddeld. Ook het afwezig zijn van emoties van rouw wordt gezien als een vorm van gecompliceerde rouw. Naasten kunnen zowel voor als na overlijden symptomen hebben van gecompliceerde rouw. Naasten met gecompliceerde rouw hebben aanvullende professionele ondersteuning in hun rouwproces nodig. Krijgen zij die niet, dan kan dit leiden tot depressies, angst- en/of posttraumatische stressstoornissen, of tot misbruik van alcohol en/of medicijnen.
Wat zijn risicofactoren voor gecompliceerde rouw?
Er is een aantal factoren bekend die ervoor kunnen zorgen dat naasten extra kwetsbaar zijn en een groter risico hebben op symptomen van gecompliceerde (anticiperende) rouw:
- Naasten die (financieel of emotioneel) afhankelijk zijn van de patiënt, bijvoorbeeld partners of jonge kinderen van patiënten.
- Naasten van patiënten die in de beleving van naasten onverwachts zijn overleden.
- Naasten op jonge leeftijd: hoe jonger hoe meer risico.
- Naasten met lichamelijke of psychische klachten die al aanwezig waren voor de ziekte van een geliefd persoon.
- Naasten zonder sociaal netwerk.
- Naasten die niet/minder samen hebben kunnen zijn met hun dierbare gedurende de laatste levensfase, bijvoorbeeld vanwege een uitbraak van een besmettelijke ziekte.
Hoe kan (eventuele) gecompliceerde rouw gesignaleerd worden?
Omdat iedere naaste op zijn of haar eigen manier omgaat met het (aanstaande) verlies van een dierbare, kan het vaststellen van gecompliceerde rouw lastig zijn. Er zijn een aantal symptomen te benoemen die kunnen helpen bij de herkenning van gecompliceerde rouw. Deze symptomen kunnen ook al aanwezig zijn vóór het overlijden van een dierbare:
- Er zijn geen emoties bij de naasten waar te nemen (ontkende rouw).
- Er is sprake van veel onverwachte lichamelijke klachten (gesomatiseerde rouw).
- Er is geen plaats voor emoties als gevolg van het (aanstaande) verlies, omdat prioriteit gegeven wordt aan andere zaken, zoals het opvangen van andere naasten, het verwerken van andere (traumatische) gebeurtenissen (uitgestelde rouw).
- De emoties die gepaard gaan met het verlies worden in de loop van de tijd niet minder (chronische rouw).
Bekendheid met deze risicofactoren helpt zorgverleners om bij naasten meer alert te zijn op symptomen van gecompliceerde rouw zodat zij vroegtijdig kunnen worden doorverwezen naar professionele begeleiding. Bij een vermoeden van gecompliceerde rouw kan de Rouw Vragenlijst afgenomen worden (zie bijlage 5). Andere vragenlijsten om gecompliceerde rouw te signaleren zijn hier te vinden. Verwijsmogelijkheden voor gespecialiseerde begeleiding aan naasten en informatiebronnen tijdens de ziekte en na overlijden, zijn te vinden in bijlage 6.